Kongres Współpracy Transgranicznej wpisał się na stałe w kalendarz najważniejszych wydarzeń międzynarodowych Lublina jako miejsce spotkań praktyków współpracy transgranicznej z krajów Unii Europejskiej i Partnerstwa Wschodniego. Kongres jest platformą dialogu dla samorządów, organizacji pozarządowych, środowiska nauki, kultury i biznesu. W dotychczasowych edycjach Kongresu uczestniczyły tysiące osób z ponad 40 krajów.

Ubiegłoroczny Kongres odbył się w dniach 5–7 października 2022 w formule hybrydowej (uczestnicy w Lublinie oraz on-line), z symultanicznym tłumaczeniem na język polski, angielski i ukraiński.

Tematem przewodnim XI edycji Kongresu było “Bezpieczeństwo i Solidarność”. Agresja Rosji na Ukrainę i wywołany przez nią kryzys uchodźczy pokazały siłę więzi łączących społeczności lokalne z Ukrainy, Polski i całej demokratycznej Europy. Niedoceniane często partnerstwa miast, wieloletnia współpraca instytucji kultury, szkół, uczelni i organizacji pozarządowych zbudowały kompetencje międzykulturowe i organizacyjne, które pozwoliły stworzyć efektywny system wsparcia dla milionów uchodźców oraz pomocy humanitarnej walczącej Ukrainie.

Do dyskusji zaprosiliśmy przedstawicieli miast z różnych stron Europy, aby z szerokiej perspektywy podsumować dotychczasową współpracę społeczności lokalnych we wsparciu Ukrainy i jej obywateli. Podczas debaty otwierającej z włodarzami miast zaangażowanych w pomoc Ukrainie rozmawialiśmy o ich doświadczeniach z pierwszych tygodni po wybuchu wojny. Punktem wyjścia dla dalszej dyskusji było przedstawienie doświadczeń Lublina, w którym już kilka godzin po wybuchu wojny powołano Lubelski Społeczny Komitet Pomocy Ukrainie. Powstały z inicjatywy lubelskich organizacji pozarządowych we współpracy z samorządem, wspierany przez rzeszę wolontariuszy, zaoferował kompleksową pomoc przybywającym do miasta uchodźcom.

W programie Kongresu zaplanowaliśmy szeroki wachlarz ciekawych tematów związanych z aktualną sytuacją, dotyczących m.in: współpracy i pomocy medycznej dla Ukrainy, funkcjonowania administracji i sądownictwa w czasie wojny czy zjawiska dezinformacji i manipulacji. Nie zabrakło również panelu przedstawiającego wojnę z kobiecej perspektywy: “Wojna oczami kobiet, kobiety na wojnie”.

Jako tegoroczna Europejska Stolica Młodzieży zaprosiliśmy do spotkania i debaty młodzież z całej Europy. Dzięki inicjatywie “Młodzież dla Miasta, Miasto dla Młodzieży – projekty i inicjatywy angażujące i włączające lokalne społeczności”, stworzyliśmy młodym ludziom z Polski, Norwegii, Ukrainy oraz Białorusi przestrzeń do dyskusji podczas paneli i warsztatów, a także wizyt studyjnych w ramach Kongresu. Rozmawialiśmy o kształtowaniu polityk młodzieżowych z udziałem samej młodzieży, o doświadczeniu migracji i roli młodych w integracji międzykulturowej i przeciwdziałaniu dyskryminacji.

Kongresowi towarzyszyła Akademia Współpracy Transgranicznej – tygodniowe warsztaty dla młodych liderów z Grupy Wyszehradzkiej i Partnerstwa Wschodniego, dotyczące min. działań na rzecz integracji międzykulturowej.

Ważnym obszarem Kongresu był zrównoważony i innowacyjny rozwój transportu publicznego. W ramach projektu “Move it like Lublin” realizowanego w partnerstwie z Kiszyniowem odbył się panel, warsztat i wizyta studyjna dot. innowacyjnych rozwiązań w transporcie publicznym.

Tradycyjnie nie zabrakło Giełdy Grantodawców i Forum Partnerów, połączonych z prezentacją nowej perspektywy finansowej Programu Interreg NEXT Polska-Ukraina 2021-2027 (dawniej Program PL-BY-UA).

Znakiem firmowym Kongresu jest różnorodny program kulturalny. W ubiegłym roku można było uczestniczyć na żywo bądź on-line w spektaklach, koncertach, wystawach i spotkaniach, których motywem przewodnim było hasło “Miasto ponad granicami”. W ciągu krótkiego czasu, do obecnej już w Polsce społeczności imigrantów, dołączyło kilka milionów uchodźców i uchodźczyń z Ukrainy, Białorusi i innych krajów ogarniętych wojną bądź rządzonych przez autorytarne reżimy. W tej sytuacji temat integracji, włączania poprzez kulturę, ale także zapewnienia twórcom bezpiecznej przestrzeni do artystycznej ekspresji staje się niezwykle aktualny. Za pomocą języka sztuki przyjrzeliśmy się wyzwaniom i zagrożeniom dla swobody twórczości i ekspresji artystycznej, w czasie rosnących konfliktów i skłonności do zamykania się we własnych granicach – tych dosłownych i metaforycznych.